احکام

تمام وضوها را به یکی از دو صورت می توان انجام داد: 1 . وضوی ترتیبی؛ 2 . وضوی ارتماسی
دستور وضوی ترتیبی در وضوی ترتیبی چهار چیز واجب است:
واجب اول شستن صورت از رستنگاه مو، یعنی از جایی که موی سر بیرون می آید تا آخر چانه از طرف طول و عرض آن به مقداری که بین انگشت وسط وشست قرار می گیرد که اگر مختصری از این مقدار را نشوید، وضو باطل است و برای آنکه یقین کند این مقدار کاملا شسته شده، باید کمی اطراف آن را هم بشوید و البته باید توجه داشت که این مقدار بایستی از بالا به پایین شسته شود.
واجب دوم شستن دست راست و بعد از آن دست چپ، از آرنج تا سرانگشتها، و برای آنکه یقین کند آرنج را کاملا شسته، باید کمی بالاتر ازآرنج را هم بشوید؛ البته باید توجه داشت که این قسمت را هم بایستی از بالا به پایین بشوید.
واجب سوم مسح کردن یک قسمت از چهار قسمت سر -که همان مقابل پیشانی است با دست راست و هر جای این قسمت را به هر اندازه مسح کند کافی است؛ حضرت امام(ره) می فرمایند: بنابر احتیاط واجب جای مسح شده از عرض یک انگشت کمتر نباشد؛ اگر چه احتیاط مستحب آن است که از درازا به اندازه درازی یک انگشت و از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت بسته مسح نماید. البته بایدتوجه داشت که مسح سر لازم نیست بر پوست آن باشد، بلکه بر موی جلو سر هم صحیح است و اما کسانی که موی سرشان به حدی بلند است که اگر شانه کنند از حد مسح خارج می شود باید بیخ موها یا پوست سر را مسح نمایند.
واجب چهارم مسح کردن روی پاها،اول پای راست با دست راست و بعد پای چپ با دست چپ، از سر یکی از انگشتها تا مفصل،ولی حضرت امام(ره) تا برآمدگی پاها را هم اجازه می دهند، این از نظر طول و اما از جهت عرض به هر اندازه باشد، کفایت می کند،اگر چه به اندازه عرض انگشت کوچک باشد؛ ولی بهتر است به اندازه سه انگشت بسته و بهتر از آن مسح تمام روی پاست.
عروة الوثقی، فی افعال الوضوء، مساله 49؛ تحریرالوسیله ج 1، ص 23؛ توضیح المسائل، مساله 723. 324. 524. 624. 249 تا 253

دستور وضوی ارتماسی

وضوی ارتماسی هم مانند وضوی ترتیبی چهار چیز واجب دارد منتها فرقش با وضوی ترتیبی در صورت و دستهاست که در وضوی ترتیبی صورت و دستها به نیت وضو شسته می شد،ولی در وضوی ارتماسی صورت و دستها بایستی از بالا به پایین به نیت وضو درآب فرو برده شده و یا به نیت وضو از بالا به پایین از آب بیرون آورده شود.
توضیح المسائل، مساله 261
مشکلی در وضوی ارتماسی و راه حل آن در وضوی ارتماسی بعضی از آقایان قائلند که حتما بایستی در هنگام فرو بردن اعضا در آب نیت وضو شود،چون اگر فقط در هنگام بیرون آوردن نیت شود، این صدق شستن نمی کند؛ چون شستن چیزی است که باید ایجاد شود و این با فرو بردن اعضا قبلا در آب ایجاد شده و فرض هم این است که در وقت فرو بردن در آب این شخص نیت وضو نداشته و در وقت بیرون آوردن چون ابقای همان ایجاد قبلی است، لذا صدق شستن نمی کند، لذا می فرمایند:بایستی حتما در هنگام فرو بردن اعضا در آب نیت وضوی ارتماسی بشود و چون با فرو بردن در آب و فراگرفتن آب تمام عضو را، شستن تمام می شود،هنگام بیرون آوردن آبهایی که به دست می رسد آب خارج محسوب می شود. این دسته از آقایان برای مسحها می فرمایند بایستی تمام دست چپ یا بعضی از آن را حتما وضوی ترتیبی داد تا مسحها با آب خارج تحقق پیدا نکند، اما حضرت امام(ره) می فرمایند:هم در هنگام فرو بردن اعضا در آب می شود نیت وضو کرد و هم در هنگام بیرون آوردن،حالا طبق فرمایش ایشان اگر در هنگام بیرون آوردن نیت وضو شود، برای مسحهااشکال پیش نمی آید، اما اگر در هنگام فرو بردن نیت وضو شود و بخواهیم مسحها هم با آب خارج صورت نگیرد راه حلش این است که تمام دست چپ یا بعضی از آن را وضوی ترتیبی بدهیم -همان گونه که آن دسته از آقایان فرموده بودند و مرحوم آقای حکیم در شرح عروةالوثقی (مستمسک) در شرح وضوی ارتماسی راه حل دیگری هم ارائه می دهند که در هنگام فرو بردن نیت شستن اول و در هنگام بیرون آوردن نیت شستن دوم داشته باشد؛چون خواهیم گفت که در وضو شستن اول واجب، و شستن دوم طبق فرمایش حضرت امام(ره) جایز، و طبق فتوای دیگران مستحب، و شستن سوم حرام است و این فرمایش ایشان طبق مبنای حضرت امام(ره) هم که هنگام بیرون آوردن هم جایز می دانند تطبیق می کند.
عروة الوثقی، افعال وضو، مساله 21؛ التنقیح ج 5، ص 119؛ مستمسک، ج 2، ص 357